سیدحسین دوستدار | شهرآرانیوز؛ اگرچه در گذشته صنعت چاپ به عنوان «هنر انتقال رنگ به کاغذ» تعریف می‌شد، امروزه این صنعت هنری به قدری توسعه یافته است که یک شاخه مهم از هر فعالیت اقتصادی، مربوط به خدمات چاپ و بسته بندی می‌شود و از صنایع خودروسازی گرفته تا حتی مدار‌های الکترونیکی و کارت‌های هوشمند اعتباری را زیر چتر خود قرار داده است.

بر همین اساس، بیست ودومین جشنواره صنعت چاپ خراسان رضوی با حضور مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اعضای خانواده بزرگ صنعت چاپ در هتل پردیسان مشهد برگزار شد تا علاوه بر بحث و گفت وگوی صاحب نظران درباره چالش‌ها و راهکار‌های موجود، از پیشگامان و پیشکسوتان این صنعت فرهنگ‎محور نیز تجلیل شود.

تسهیلگری به جای تصدیگری

مدیرکل دفتر چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان میهمان ویژه این همایش گفت: خراسان رضوی از معدود استان‌های کشور است که صنایع چاپ و بسته بندی در آن ها، در قالب یک اتحادیه استانی و به صورت همگن و یکپارچه مدیریت می‌شود و همین موضوع با توجه به ظرفیت‌های بالای این استان، شرایطی ایجاد کرده است که با وجود همه مشکلات، هرسال شاهد رشد آمار صادرات از خراسان رضوی باشیم.

به گفته علی اکبر ابراهیمی، وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی اصلی صنعت چاپ، تلاش داشت تا برنامه ریزی‌های توسعه محور خود را مبتنی بر استفاده از ظرفیت‌های صنفی تدوین کند و بر همین اساس، کارگروه‌های چهارگانه در شورای سیاست گذاری صنعت چاپ، به دنبال ایجاد فضا برای صاحبان صنایع هستند تا این وزارتخانه از عرصه تصدیگری خارج شود و رویکرد تسهیلگری پیدا کند.

وی با بیان اینکه آینده امیدوارکننده‌ای در انتظار صنعت چاپ است، ادامه داد: امروزه سفارش‌های ویژه‌ای برای بازار‌های خارجی دریافت می‌شود و علاوه بر این، در حوزه صنایع بسته بندی هم شاهد هستیم که مواد اولیه و زیرساخت‌ها در شهرک چاپ و بسته بندی توس تولید می‌شود و حتی گام‌های مؤثری در حوزه تولید کاغذ انجام شده است. در حوزه پلیمری هم علاوه بر دستیابی به خودکفایی، تولیدکنندگان به عرصه صادرات پا گذاشته اند و مواد اولیه به کشور‌های همسایه صادر می‌شود.

صنعت چاپ، یک صنعت فرهنگ محور است

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان هم در ادامه این مراسم، صنعت چاپ را کامل کننده صنایع فرهنگ‎محور دانست و تأکید کرد که اهالی هنر و تلاشگران عرصه فرهنگ در هر شرایط چکیده هنر و ثمره فعالیت‌های خود را تقدیم صنعت چاپ و بسته بندی استان می‌کنند تا سلیقه و مهارت چاپخانه ها، محصول فرهنگی موردنظر را برای خوانش مخاطب و استفاده مشتری آماده کند.

محمد حسین‎زاده افزود: اگر صاحبان صنایع بخواهند باهوش عمل کنند، باید سعی کنند تا پیوند خود را با صنعت چاپ و بسته بندی تقویت کنند و اگر تولیدکنندگان بخواهند بر ارزش افزوده محصول خود بیفزایند، یکی از مؤثرترین راه‌های آن سرمایه گذاری در حوزه بسته بندی است.

ضرورت حمایت دولت از صنعت چاپ

رئیس اتحادیه صنعت چاپ خراسان رضوی هم در این گردهمایی صمیمانه با اشاره به پیشرفت‌های چشمگیر صنعت چاپ در سال‌های اخیر اظهارکرد: در سال‌های نه چندان دور، شمار واحد‌های چاپی این خطه که پروانه فعالیت رسمی داشتند، از پنج واحد فراتر نمی‌رفت و برای اینکه بتوانیم مجوز برگزاری انتخابات صنفی و تشکیل اتحادیه را بگیریم، ناچار به ایجاد حداقل ۶۰ عضو رسمی بودیم، اما ناامید نشدیم و در مدت یک سال تعداد واحد‌های دارای پروانه در خراسان رضوی را به ۸۵ واحد رساندیم تا مجوز برگزاری انتخابات برای اتحادیه صنف را کسب کنیم.

علی مغانی با بیان اینکه نخستین هدف، بیرون کشیدن واحد‌های فعال از زیرزمین‌ها و ایجاد یک فضای شهرکی و مخصوص به فعالان صنعت چاپ در استان بود، اظهار کرد: فقط به دنبال این بودیم که به صنعت چاپ توجه شود و واحد‌های فعال در این عرصه دیگر در زیرزمین‌ها فعالیت نکنند، بنابراین اگرچه در آن زمان تنها ۱۴ چاپخانه فعال در مشهد فعالیت داشتند، اما با هماهنگی‌ها و رایزنی‌های پیگیرانه اتحادیه، مقرر شد تا اراضی ۱۶۰ هکتاری در شهرک صنعتی توس به این صنعت اختصاص پیدا کند.

به گفته رئیس اتحادیه صنعت چاپ خراسان رضوی، اگر امروزه بیش از ۱۲۸ واحد در شهرک صنعتی توس فعالیت دارند و ۸۰ درصد این واحد‌ها نیز به طور کامل فعال هستند، به برکت فراهم شدن زیرساخت‌هایی بوده که ظرفیت صادرات صنایع چاپ در سال گذشته را با بیش از ۱۵۰ درصد رشد رو به رو کرده است و طبق برآورد‌ها اگر تسهیلگری با همین سرعت ادامه داشته باشد، تا سه سال آینده ظرفیت چاپ بیش از ۱۰ برابر رشد خواهد داشت.

وی افزود: افزایش سرسام آور قیمت ارز، دوگانگی میان دو وزارتخانه ارشاد و صمت و بیگانگی دولت با طرح‌های حمایتی باعث شده است تا امروزه تقریباً ۱۰۰ درصد ماشین آلات حوزه چاپ در استان فرسوده و البته غیرقابل نوسازی باشند، زیرا هزینه واردات یک ماشین چاپ چهار رنگ تقریباً به ۵/۱ میلیون یورو رسیده و گرانی زیرساخت ها، مشکل نقدینگی برای فعالان این صنعت ایجاد کرده است. مغانی بیش از همه بر ضرورت حمایت دولت از صنعت چاپ تأکید داشت و تصریح کرد که هنوز می‌توان با در نظر گرفتن بسته‌های تسهیلات نوسازی در قالب وام‌های کم بهره، مشکل نقدینگی و سرمایه اولیه کلان در صنعت چاپ را برای تولیدکنندگان جوان حل کرد.

رفع موانع وارداتی، مصداق بارز حمایت

رئیس اتاق اصناف مشهد و عضو هیئت رئیسه اتاق اصناف ایران نیز در ادامه این همایش توجه ویژه‌ای بر ساختار‌های صنعتی در این حرفه فرهنگی داشت و با بیان اینکه صنعت چاپ می‌تواند جایگزین صنعت نفت، پیشران دیگر صنایع و محور اقتصاد مولد باشد، گفت: در حال حاضر فقط ۱۵ درصد از ظرفیت صنعت چاپ کشور به کتاب، نشریات و روزنامه‌ها اختصاص دارد و بقیه آن در بخش بسته بندی محصولات صنعتی و کشاورزی مصرف می‌شود.

در این شرایط، نه حتی وام‌های کم بهره و بسته‌های تسهیلات نقدی بلکه حتی رفع یک مانع خاص نیز می‌تواند مصداق حمایتگری دولت باشد. محمود بنانژاد افزود: اکنون قوانین سخت گیرانه‌ای برای ممنوعیت واردات کالا‌های دست دوم و کارکرده وجود دارد، درحالی که مستثنا دانستن صنعت چاپ از این قوانین می‌تواند زمینه واردات ماشین آلات دست دومی را به کشور ایجاد کند که بسیاری از چاپخانه‌ها از آن بهره‌مند باشند و چالش فرسودگی ماشین آلات نیز به کلی مدیریت شود.

صنعت چاپ، صنعت هویت هاست

پیشکسوت صنعت چاپ و مدیرکل سابق چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در این مراسم به تشریح جایگاه مهم و مؤثر خراسان رضوی در صنعت چاپ کشور پرداخت و یادآور شد: هنوز در هیچ نقطه دیگری از کشور همچون مشهدالرضا (ع)، یک شهرک مستقل برای چاپ و بسته بندی وجود ندارد.

علاوه بر این، به کمک دانشگاه فردوسی، نخستین دوره‌های تربیت و تعالی فعالان این صنعت در خراسان رضوی اجرا شد و چاپخانه داران از اقصی نقاط استان به مشهد آمدند، در این دوره‌های آموزشی شرکت کردند و دانسته‌های خود را ارتقا دادند. به گفته محمودرضا برازش، اشتغال بیش از ۳۰ هزار نفر در صنایع چاپ و بسته بندی استان نشان می‌دهد که این ظرفیت برای اشتغال زایی بسیار غنی و مؤثر است و در صورت حمایت دولت از نوسازی این صنعت، نه فقط چاپ بلکه همه صنایع کشور، جایگاه بهتری در بازار‌های جهانی داشته باشند.

وی افزود: صنعت چاپ، صنعت هویت هاست و اگر این صنعت فعال نباشد، نه فقط کتاب و زنجیره خلق دانش بلکه حتی کارت‌های شناسایی و بسته بندی محصولات غذایی نیز غیرممکن است و این موضوع باعث می‌شود تا نتوان جهان بدون چاپ را تصور کرد. در انتهای این مراسم از بهاره زوار، محمد لطفی، علی پرور، احمد فغفوری، مجید مشرقی، روح ا... زبرجدیان، وحید واحدی، ایمان امیر، محمدرضا صافدل، غلامرضا صحراگرد و سید محمدحسن میرفندرسکی به عنوان کارآفرینان و پیشگامان برگزیده صنعت چاپ خراسان رضوی در سال ۱۴۰۱ تجلیل شد. همچنین در این مراسم یاد و خاطره سیدجمال فیاضی، پیشکسوت فقید صنعت چاپ خراسان، گرامی داشته شد.